Jnanpith Award : ಹಿಂದಿ ಸಾಹಿತಿ ವಿನೋದ್ ಕುಮಾ‌ರ್ ಶುಕ್ಲಾ ಅವರಿಗೆ 2024ನೇ ಸಾಲಿನ ಜ್ಞಾನಪೀಠ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಘೋಷಣೆ

Vinod Kumar Shukla Selected for 59th Jnanpith Award

2024ನೇ ಸಾಲಿನ 59ನೇ ಜ್ಞಾನಪೀಠ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪ್ರಕಟಿಸಲಾಗಿದ್ದು, ಹಿಂದಿಯ ಹಿರಿಯ ಸಾಹಿತಿ 88 ವರ್ಷದ ವಿನೋದ್ ಕುಮಾ‌ರ್ ಶುಕ್ಲಾ ಅವರನ್ನು ಅತ್ಯುನ್ನತ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗೆ ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಛತ್ತೀಸ್‌ಗಢದಿಂದ ಭಾರತದ ಅತ್ಯುನ್ನತ ಸಾಹಿತ್ಯ ಗೌರವವನ್ನು ಪಡೆದ ಮೊದಲ ಲೇಖಕ ಎಂಬ ಹೆಗ್ಗಳಿಕೆಗೆ ಪಾತ್ರರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಕವಿ, ಸಣ್ಣ ಕಥೆಗಾರ ಮತ್ತು ಪ್ರಬಂಧಕಾರರಾದ ವಿನೋದ್ ಶುಕ್ಲಾ ಈ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಪಡೆದ 12ನೇ ಹಿಂದಿ ಸಾಹಿತಿಯಾಗಿದ್ದಾರೆ.

88 ವರ್ಷದ ಕವಿ, ಸಣ್ಣ ಕಥೆಗಾರ ಮತ್ತು ಪ್ರಬಂಧಕಾರರಾದ ವಿನೋದ್ ಶುಕ್ಲಾ ಛತ್ತೀಸ್‌ಗಢದಿಂದ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಪಡೆದ ಮೊದಲ ಲೇಖಕರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಸಮಕಾಲೀನ ಹಿಂದಿ ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ವಿಶಿಷ್ಟ ಧ್ವನಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರೆಂದು ವಿನೋದ್ ಶುಕ್ಲಾ ಅವರನ್ನು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. 11 ಲಕ್ಷ ರೂ. ನಗದು ಬಹುಮಾನ, ಕಂಚಿನ ಸರಸ್ವತಿ ಪ್ರತಿಮೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪತ್ರವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಈ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಗೆದ್ದ 12ನೇ ಹಿಂದಿ ಬರಹಗಾರ ಇವರಾಗಿದ್ದಾರೆ.

ಬರಹಗಾರ್ತಿ ಮತ್ತು ಮಾಜಿ ಜ್ಞಾನಪೀಠ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪುರಸ್ಕೃತ ಪ್ರತಿಭಾ ರೇ ಅವರ ಅಧ್ಯಕ್ಷತೆಯಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಜ್ಞಾನಪೀಠ ಆಯ್ಕೆ ಸಮಿತಿಯು ವಿನೋದ್ ಶುಕ್ಲಾ ಅವರ ಹೆಸರನ್ನು ಅಂತಿಮಗೊಳಿಸಿತು. ಈ ಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಹಾಜರಿದ್ದ ಇತರ ಸಮಿತಿ ಸದಸ್ಯರಲ್ಲಿ ಮಾಧವ್ ಕೌಶಿಕ್, ದಾಮೋದರ್ ಮೌಜೋ, ಪ್ರಭಾ ವರ್ಮ, ಅನಾಮಿಕಾ, ಎ. ಕೃಷ್ಣ ರಾವ್, ಪ್ರಫುಲ್ ಶಿಲೇದಾರ್, ಜಾನಕಿ ಪ್ರಸಾದ್ ಶರ್ಮಾ ಮತ್ತು ಜ್ಞಾನಪೀಠ ನಿರ್ದೇಶಕ ಮಧುಸೂದನ್ ಆನಂದ್ ಸೇರಿದ್ದಾರೆ. 1961ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾದ ಜ್ಞಾನಪೀಠ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಮೊದಲು ಮಲಯಾಳಂ ಕವಿ ಜಿ. ಶಂಕರ ಕುರುಪ್ ಅವರ ಒಡಕ್ಕುಝಲ್ ಸಂಕಲನಕ್ಕಾಗಿ 1965ರಲ್ಲಿ ನೀಡಲಾಯಿತು.

ಹಿಂದಿ ಭಾಷೆಗೆ 12 ನೇ ಪ್ರಶಸ್ತಿ:
1961 ರಿಂದ ಕೊಡಮಾಡಲಾಗುವ ಜ್ಞಾನಪೀಠ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯು ಈವರೆಗೂ 58 ಜನರಿಗೆ ನೀಡಲಾಗಿದೆ. ಈ ಬಾರಿಯ 59 ನೇ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯು ಹಿಂದೆ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಮುಡಿಗೇರಿದೆ.

ಶುಕ್ಲಾರ ಸಾಹಿತ್ಯ ಕೃಷಿ :
ಛತ್ತೀಸ್​ಗಢದ ಹಿರಿಯ ಸಾಹಿತಿ ವಿನೋದ್​ ಶುಕ್ಲಾ ಅವರು ರಚಿಸಿದ ದಿವಾರ್ ಮೇ ಏಕ್ ಖಿಡಕಿ ರಹತೀ ಥಿ ಕೃತಿಗೆ 1999 ರಲಲಿ ಸಾಹಿತ್ಯ ಅಕಾಡೆಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಸಿಕ್ಕಿದೆ. ನೌಕರ್​ ಕಿ ಕಮೀಜ್​ (1979)ಅವರ ಮತ್ತೊಂದು ಪ್ರಮುಖ ಕೃತಿಯಾಗಿದೆ. ಈ ಕಾದಂಬರಿ ಆಧಾರವಾಗಿಟ್ಟುಕೊಂಡು ಇದೇ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಸಿನಿಮಾ ಕೂಡ ತೆರೆ ಕಂಡಿದೆ. ಸಬ್​ ಕುಚ್​ ಹೋನಾ ಬಚಾ ರಹೇಗಾ (1992) ಪ್ರಮುಖ ಕವನ ಸಂಕಲನವಾಗಿದೆ.

ವಿನೋದ್ ಕುಮಾರ್ ಶುಕ್ಲಾ ಸಾಹಿತ್ಯ ಜೀವನ
ಅವರು ಜನವರಿ 1, 1937 ರಂದು ಛತ್ತೀಸ್‌ಗಢದ ರಾಜನಂದಗಾಂವ್‌ನಲ್ಲಿ (ಆಗ ನಂಗಾಂವ್ ರಾಜಪ್ರಭುತ್ವದ ರಾಜ್ಯ , ನಂತರ ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶ ರಾಜ್ಯ ) ಜನಿಸಿದರು. ಅವರು ಕಳೆದ 50 ವರ್ಷಗಳಿಂದ ಸಾಹಿತ್ಯ ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಕೆ ಅಪಾರ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಿದ್ದಾರೆ. ಅವರ ಮೊದಲ ಕವನ ಸಂಕಲನ “ಅಭಿಕ್ಷ ಜೈ ಹಿಂದ್” 1971 ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾಯಿತು. ಅಂದಿನಿಂದ ಅವರ ಬರಹಗಳು ಸಾಹಿತ್ಯ ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ತಮ್ಮದೇ ಆದ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡಿವೆ. ಅವರ ಕಾದಂಬರಿಗಳಾದ ನೌಕರ್ ಕಿ ಕಮೀಜ್, ಖಿಲೇಗಾ ತೋ ದೇಖೆಂಗೆ ಮತ್ತು ದೇರ್ ವಾಸ್ ಎ ವಿಂಡೋ ಇನ್ ದಿ ವಾಲ್ ಗಳನ್ನು ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಹಿಂದಿ ಕಾದಂಬರಿಗಳೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ಅಲ್ಲದೆ… ಅವರ ಕಥಾ ಸಂಕಲನಗಳಾದ ರೂಮ್ ಆನ್ ಎ ಟ್ರೀ ಮತ್ತು ಕಾಲೇಜ್ ಕೂಡ ಹೆಚ್ಚು ಚರ್ಚಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿವೆ.

ವಿನೋದ್ ಕುಮಾರ್ ಶುಕ್ಲಾ ಒಬ್ಬ ಆಧುನಿಕ ಹಿಂದಿ ಬರಹಗಾರರಾಗಿದ್ದು, ಅವರು ಮಾಂತ್ರಿಕ-ವಾಸ್ತವಿಕತೆಯ ಶೈಲಿಗೆ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದ್ದಾರೆ . ಅವರ ಕೃತಿಗಳಲ್ಲಿ ನೌಕರ್ ಕಿ ಕಮೀಜ್ (ಇದನ್ನು ಮಣಿ ಕೌಲ್ ಅದೇ ಹೆಸರಿನ ಚಲನಚಿತ್ರವಾಗಿ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ ) ಮತ್ತು 1999 ರಲ್ಲಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಹಿಂದಿ ಕೃತಿಗಾಗಿ ಸಾಹಿತ್ಯ ಅಕಾಡೆಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಗೆದ್ದ ದೀವರ್ ಮೇ ಏಕ್ ಖಿರ್ಕೀ ರಹತಿ ಥಿ ( ಗೋಡೆಯಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವ ಕಿಟಕಿ ) ಸೇರಿವೆ. ಈ ಕಾದಂಬರಿಯನ್ನು ರಂಗ ನಿರ್ದೇಶಕ ಮೋಹನ್ ಮಹರ್ಷಿ ರಂಗ ನಾಟಕವನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ .

ಅವರ ಮೊದಲ ಕವನ ಸಂಕಲನ ಲಗ್ಭಾಗ್ ಜೈ ಹಿಂದ್ 1971 ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾಯಿತು . ವಾ ಆದ್ಮಿ ಚಲ ಗಯಾ ನಯಾ ಗರಂ ಕೋಟ್ ಪೆಹಂಕರ್ ವಿಚಾರ್ ಕಿ ತರಹ್ ಅವರ ಎರಡನೇ ಕವನ ಸಂಕಲನವಾಗಿದ್ದು, ಇದನ್ನು 1981 ರಲ್ಲಿ ಸಂಭಾವನ ಪ್ರಕಾಶನ ಪ್ರಕಟಿಸಿತು . ನೌಕರ್ ಕಿ ಕಮೀಜ್ (ದಿ ಸರ್ವೆಂಟ್ಸ್ ಶರ್ಟ್) ಅವರ ಮೊದಲ ಕಾದಂಬರಿಯಾಗಿದ್ದು, ಇದನ್ನು 1979 ರಲ್ಲಿ ಅದೇ ಪ್ರಕಾಶಕರು ಹೊರತಂದರು. ಪೆಡ್ ಪರ್ ಕಮ್ರಾ (ರೂಮ್ ಆನ್ ದಿ ಟ್ರೀ) ಎಂಬ ಸಣ್ಣ ಕಥೆಗಳ ಸಂಗ್ರಹವನ್ನು 1988 ರಲ್ಲಿ ಮತ್ತು 1992 ರಲ್ಲಿ ಸಬ್ ಕುಚ್ ಹೋನಾ ಬಚಾ ರಹೇಗಾ ಎಂಬ ಮತ್ತೊಂದು ಕವನ ಸಂಕಲನವನ್ನು ಹೊರತಂದರು .

ವಿನೋದ್ ಕುಮಾರ್ ಶುಕ್ಲಾ 1994 ರಿಂದ 1996 ರವರೆಗೆ ಂಉಖಂ ದ ನಿರಾಲ ಶ್ರೀಜನಪೀಠದಲ್ಲಿ ಅತಿಥಿ ಸಾಹಿತಿಯಾಗಿದ್ದರು, ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಅವರು ಖಿಲೇಗಾ ತೋ ದೇಖೆಂಗೆ ಮತ್ತು ರಿಫ್ರೆಶಿಂಗ್ ದೀವಾರ್ ಮೇ ಏಕ್ ಖಿರ್ಕೀ ರಹತಿ ಥಿ ಎಂಬ ಎರಡು ಕಾದಂಬರಿಗಳನ್ನು ಬರೆದರು . ಎರಡನೆಯದನ್ನು ಡ್ಯೂಕ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ಪ್ರೊ. ಸತ್ತಿ ಖನ್ನಾ ಅವರು ಎ ವಿಂಡೋ ಲೈವ್ಡ್ ಇನ್ ಎ ವಾಲ್ (ಪ್ರಕಾಶಕರು: ಸಾಹಿತ್ಯ ಅಕಾಡೆಮಿ, ನವದೆಹಲಿ, 2005) ಎಂಬ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ಗೆ ಅನುವಾದಿಸಿದ್ದಾರೆ . ಅವರಿಗೆ ಏಕ್ತಾರಾ – ತಕ್ಷಿಲಾದ ಮಕ್ಕಳ ಸಾಹಿತ್ಯ ಮತ್ತು ಕಲೆ ಕೇಂದ್ರದಿಂದ ಕಲಾವಿದರ ನಿವಾಸವನ್ನು ನೀಡಲಾಯಿತು, ಅಲ್ಲಿ ಅವರು ಯುವ ವಯಸ್ಕರಿಗಾಗಿ “ಏಕ್ ಚುಪ್ಪಿ ಜಗ” ಎಂಬ ಕಾದಂಬರಿಯನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದರು.

ಅವರು ಜಬಲ್ಪುರದ ಜವಾಹರಲಾಲ್ ನೆಹರು ಕೃಷಿ ವಿಶ್ವ ವಿದ್ಯಾಲಯ (ಜೆಎನ್‌ಕೆವಿವಿ) ದಿಂದ ಕೃಷಿಯಲ್ಲಿ ಎಂ.ಎಸ್ಸಿ. ಪದವಿ ಪಡೆದರು, ನಂತರ ರಾಯ್‌ಪುರದ ಕೃಷಿ ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿ ಉಪನ್ಯಾಸಕರಾಗಿ ಸೇರಿದರು. ಅವರು ಕವಿ ಮುಕ್ತಿಬೋಧ್ ಅವರಿಂದ ಸಾಕಷ್ಟು ಸ್ಫೂರ್ತಿ ಪಡೆದರು , ಆಗ ರಾಜನಂದಗಾಂವ್‌ನ ದಿಗ್ವಿಜಯ್ ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿ ಹಿಂದಿ ಉಪನ್ಯಾಸಕರಾಗಿದ್ದರು, ಅಲ್ಲಿ ಪದುಮ್ಲಾಲ್ ಪುನ್ನಾಲಾಲ್ ಬಕ್ಸಿ ಕೂಡ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಅದೇ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಬಾಲ್ಡಿಯೊ ಪ್ರಸಾದ್ ಮಿಶ್ರಾ ಕೂಡ ರಾಜನಂದಗಾಂವ್‌ನಲ್ಲಿದ್ದರು. ವಿನೋದ್ ಕುಮಾರ್ ಶುಕ್ಲಾ ಅವರ ಕವನಗಳು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಅನುವಾದಗೊಂಡಿವೆ. 2015 ರಲ್ಲಿ, ದೆಹಲಿ ಮೂಲದ ಲೇಖಕ ಅಖಿಲ್ ಕತ್ಯಾಲ್ ಅವರು ಶುಕ್ಲಾ ಅವರ ‘ಹತಾಶಾ ಸೆ ಏಕ್ ವ್ಯಕ್ತಿ ಬೈತ್ ಗಯಾ’ ಅನ್ನು ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ಗೆ ಅನುವಾದಿಸಿದ್ದಾರೆ: