ಜುಲೈ 20 : ವಿಶ್ವ ಚೆಸ್ (ಚದುರಂಗ) ದಿನ (International Chess Day)
International Chess Day : 1924 ರಲ್ಲಿ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚೆಸ್ ಫೆಡರೇಶನ್ ( FIDE ) ಸ್ಥಾಪನೆಯಾದ ನೆನಪಿಗಾಗಿ ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ಜೂನ್ 20 ರಂದು ಜಾಗತಿಕವಾಗಿ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚೆಸ್ ದಿನ(ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚದುರಂಗ ದಿನ )ವನ್ನು ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಚೆಸ್ ಕೇವಲ ಬೋರ್ಡ್ ಆಟವಲ್ಲ, ಇದು ಕಾರ್ಯತಂತ್ರದ ಚಿಂತನೆ, ಬೌದ್ಧಿಕ ಶಿಸ್ತು ಮತ್ತು ಅಂತರ್-ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಏಕತೆಯನ್ನು ಸಂಕೇತಿಸುತ್ತದೆ. ಇದು ಭಾರತಕ್ಕೆ ಆಳವಾದ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಬೇರುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಮಾನಸಿಕ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ, ಸಾಮಾಜಿಕ ಸೇರ್ಪಡೆ ಮತ್ತು ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಾಮರಸ್ಯವನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸುವಲ್ಲಿ ಚದುರಂಗದ ಮೌಲ್ಯವನ್ನು ಈ ದಿನ ಎತ್ತಿ ತೋರಿಸುತ್ತದೆ .
✶ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚೆಸ್ ದಿನದ ಇತಿಹಾಸ :
ಜುಲೈ 20, 1924 ರಂದು ಪ್ಯಾರಿಸ್‌ನಲ್ಲಿ FIDE (International Chess Federation) ಸ್ಥಾಪನೆಯಾದ ವಾರ್ಷಿಕೋತ್ಸವವನ್ನು ಗುರುತಿಸಲು ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚೆಸ್ ದಿನ(International Chess Day)ವನ್ನು ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಶಿಕ್ಷಣ ಮತ್ತು ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಂವಾದದ ಮೇಲೆ ಚೆಸ್‌ನ ಸಕಾರಾತ್ಮಕ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಗುರುತಿಸಿ 1966 ರಲ್ಲಿ ಯುನೆಸ್ಕೋ ಈ ಆಚರಣೆಯನ್ನು ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಿದಾಗ ಈ ದಿನವು ಜಾಗತಿಕ ಮನ್ನಣೆಯನ್ನು ಪಡೆಯಿತು. ಮೂಲತಃ “ಚತುರಂಗ” (Chaturanga) ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಚೆಸ್, 5ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮಿತು ಮತ್ತು ಪರ್ಷಿಯಾ, ಅರಬ್ ಪ್ರಪಂಚ ಮತ್ತು ಯುರೋಪಿನಾದ್ಯಂತ ಹರಡಿದಂತೆ ವಿಕಸನಗೊಂಡಿತು. ಇಂದು, ಚೆಸ್ ಪ್ರಮಾಣೀಕೃತ ನಿಯಮಗಳು ಮತ್ತು ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್‌ಗಳಿಂದ ನಿಯಂತ್ರಿಸಲ್ಪಡುವ ಬೌದ್ಧಿಕ ಕ್ರೀಡೆಯಾಗಿದೆ.
ಚದುರಂಗ ಉಗಮ :
ಚದುರಂಗ ಉಗಮಗೊಂಡದ್ದು ಎಲ್ಲಿ ಎಂಬುದರ ಬಗ್ಗೆ ಅನೇಕ ಊಹಾಪೋಹಗಳು ಇವೆ – ಗ್ರೀಸ್, ಭಾರತ, ಈಜಿಪ್ಟ್ ಮೊದಲಾದ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಉಗಮಗೊಂಡಿತು ಎಂದು ವಿವಿಧ ಚರಿತ್ರಕಾರರ ಅಭಿಪ್ರಾಯ. ಆದರೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಒಪ್ಪಲ್ಪಟ್ಟಿರುವ ಸಿದ್ಧಾಂತದಂತೆ ಇಂದಿನ ಚದುರಂಗ ಆಟದ ಪೂರ್ವರೂಪದ ಉಗಮ ಸುಮಾರು ಕ್ರಿ.ಶ. ಆರನೇ ಶತಮಾನದ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಆಯಿತು. ಭಾರತದಿಂದ ೧೦ ನೇ ಶತಮಾನದ ನಂತರ ಮಧ್ಯಪೂರ್ವ ದೇಶಗಳ ಮೂಲಕ ಸ್ಪೇನ್ ಮತ್ತು ಇತರ ಯೂರೋಪಿಯನ್ ದೇಶಗಳತ್ತ ಹರಡಿತು ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ.
✶ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚೆಸ್ ದಿನ 2025ರ ಥೀಮ್ :
2025ಕ್ಕೆ ಯಾವುದೇ ಥೀಮ್ ಇಲ್ಲ, ಅದು ಚೆಸ್ ಬೋಧನೆ ಮತ್ತು ಕಲಿಕೆಯನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸುವ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಸಂದೇಶವನ್ನು ಬಳಸುವ ಅಭ್ಯಾಸವನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸುತ್ತದೆ. “ಚೆಸ್ ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಆಗಿದೆ” (Chess is for everyone) ಎಂಬ ಕಲ್ಪನೆಯ ಸುತ್ತ ಈ ಧೈಯವಾಕ್ಯ ಸುತ್ತುತ್ತದೆ.
✶ ಚದುರಂಗದ ಆಟದ ಬಗ್ಗೆ :
ಚತುರಂಗ, ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡ ಚೆಸ್ ಆಟದ ಪೂರ್ವಜ. ಇದನ್ನು 64 ಚೌಕಗಳಿರುವ ಹಲಗೆಯ ಮೇಲೆ ಆಡುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಇದು ಆಧುನಿಕ ಚೆಸ್‌ನ ಪೂರ್ವಿಕ ಆಟವಾಗಿದೆ. ಚದುರಂಗ ಪದವು “ನಾಲ್ಕು ವಿಭಾಗಗಳು” ಎಂದರ್ಥ, ಅಂದರೆ ಕಾಲಾಳುಪಡೆ, ಅಶ್ವದಳ, ಆನೆದಳ ಮತ್ತು ರಥದಳ. ಇದು ಆ ಕಾಲದ ಭಾರತೀಯ ಸೇನೆಯ ನಾಲ್ಕು ವಿಭಾಗಗಳನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಆಟವು ಯುದ್ಧದ ಆಟವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು.
ಚದುರಂಗದ ಆಟವು ಆರು ವಿಧದ ತುಣುಕುಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ: ರಾಜ, ಮಂತ್ರಿ (ರಾಣಿ ಅಲ್ಲ), ಆನೆ, ಕುದುರೆ, ಒಂಟೆ, ಮತ್ತು ಪದಾತಿಗಳು. ಪ್ರತಿಯೊಂದು ತುಣುಕು ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಚಲಿಸುತ್ತದೆ, ಮತ್ತು ಆಟದ ಗುರಿಯು ಎದುರಾಳಿಯ ರಾಜನನ್ನು ಸೋಲಿಸುವುದು. ಚದುರಂಗವು ನಂತರ ಪರ್ಷಿಯಾಕ್ಕೆ ಹರಡಿತು ಮತ್ತು ಅಲ್ಲಿಂದ ಇತರ ಜಗತ್ತಿಗೆ ಹರಡಿತು, ಅಲ್ಲಿ ಅದನ್ನು ಶತ್ರಂಜ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಯಿತು. ಆಧುನಿಕ ಚೆಸ್‌ನಲ್ಲಿ, ಕೆಲವು ತುಣುಕುಗಳ ಚಲನೆಯು ಬದಲಾಗಿದೆ, ಆದರೆ ಮೂಲಭೂತ ಆಟವು ಹಾಗೆಯೇ ಉಳಿದಿದೆ.
ಚದುರಂಗ (ಚೆಸ್) ಇಬ್ಬರು ಆಟಗಾರರಿಂದ ಆಡಲ್ಪಡುವ ಒಂದು ಆಟ – ಇದನ್ನು 64 ಚೌಕಗಳಿರುವ ಮಣೆಯ ಮೇಲೆ ಆಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಮಣೆಯ ಮೇಲಿನ ಚೌಕಗಳು ಕಪ್ಪು ಮತ್ತು ಬಿಳುಪು ಬಣ್ಣಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದ್ದ ಒಂದು ಕಪ್ಪು ಮತ್ತು ಒಂದು ಬಿಳಿ – ಹೀಗೆ ಜೋಡಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿರುತ್ತವೆ. ಆಟದ ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ ಆಟಗಾರನ ಬಳಿ 16 ಕಾಯಿಗಳಿರುತ್ತವೆ – ಒಂದು ರಾಜ, ಒಂದು ರಾಣಿ, ಎರಡು ಆನೆ, ಎರಡು ಕುದುರೆ, ಎರಡು ಒಂಟೆ ಮತ್ತು ಎಂಟು ಪದಾತಿಗಳು. ಒಬ್ಬ ಆಟಗಾರನ ಕಾಯಿಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಬಿಳಿ ಬಣ್ಣದವಾಗಿದ್ದು ಇನ್ನೊಬ್ಬ ಆಟಗಾರನವು ಕಪ್ಪು ಬಣ್ಣದವಾಗಿರುತ್ತವೆ. ಪ್ರತಿ ಕಾಯಿಯೂ ಸಹ ವಿಶಿಷ್ಟ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಚಲಿಸುತ್ತದೆ ಹಾಗೂ ಎದುರಾಳಿಯ ಕಾಯಿಗಳ ಮೇಲೆ ದಾಳಿ ನಡೆಸಬಲ್ಲುದು. ಆಟದ ಉದ್ದೇಶ ಎದುರಾಳಿಯ ರಾಜನ ಮೇಲೆ ದಾಳಿ ನಡೆಸಿ ರಾಜನಿಗೆ ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಳ್ಲಲು ಯಾವ ಚೌಕಗಳೂ ಇಲ್ಲದ ಹಾಗೆ ಮಾಡುವುದು – ಇದಕ್ಕೆ ಚೆಕ್‍ಮೇಟ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.
✶ ಆಧುನಿಕ ಚದುರಂಗ :
15 ನೆಯ ಶತಮಾನದಿಂದ ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಚದುರಂಗದ ನಿಯಮಗಳು ಸಾಕಷ್ಟು ಬದಲಾಗಿವೆ. ವಿವಿಧ ಕಾಯಿಗಳು ಚಲಿಸುವ ರೀತಿಯೂ ಸಹ ಸ್ವಲ್ಪ ಬದಲಾಗಿದೆ. ಮೊದಲು ಒಂಟೆ ತನ್ನ ನಾಲ್ಕು ಮೂಲೆಗಳ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ಎರಡು ಚೌಕಗಳಷ್ಟು ಮಾತ್ರ ಚಲಿಸಬಹುದಾಗಿತ್ತು. ರಾಣಿ ಇದೇ ದಿಕ್ಕುಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದೇ ಚೌಕ ಚಲಿಸುತ್ತಿತ್ತು. 15ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಕೊನೆಗೆ ಇಟಲಿ ದೇಶದಿಂದ ಹೊಸ ನಿಯಮಗಳ ಪಾಲನೆ ಶುರುವಾಯಿತು. ಪದಾತಿಗಳು ತಮ್ಮ ಮೊದಲ ನಡೆಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ಅಥವಾ ಎರಡು ಚೌಕಗಳನ್ನು ಕ್ರಮಿಸುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಪಡೆದವು. ರಾಣಿ ಅತ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚು ಸಾಮರ್ಥ್ಯವುಳ್ಳ ಕಾಯಿಯಾಯಿತು. ಆನ್ ಪಾಸಾನ್, ಕ್ಯಾಸಲಿಂಗ್ ಮೊದಲಾದ ವಿಶಿಷ್ಟ ನಿಯಮಗಳು ಸಹ ಬೆಳಕಿಗೆ ಬಂದವು.
ಚೆಸ್ ಕಾಯಿಗಳ ಆಕಾರ ಸಹ ಸಾಕಷ್ಟು ಬದಲಾವಣೆಗಳನ್ನು ಕಂಡಿದೆ. ಈಗ ಸರ್ವೇಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಉಪಯೋಗಿಸಲಾಗುವ ವಿನ್ಯಾಸವನ್ನು ಮೊದಲಿಗೆ 1849 ರಲ್ಲಿ ನಥಾನಿಯಲ್ ಕುಕ್ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ್ದು. ಆಗಿನ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಆಟಗಾರರಾದ ಹೊವರ್ಡ್ ಸ್ಟಾಂಟನ್ ಇದನ್ನು ಪ್ರಸಿದ್ಧಗೊಳಿಸಿದ್ದರಿಂದ ಈ ವಿನ್ಯಾಸಕ್ಕೆ “ಸ್ಟಾಂಟನ್ ವಿನ್ಯಾಸ” ಎಂದೇ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಚೆಸ್ ಪಂದ್ಯಾವಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಉಪಯೋಗಿಸಲ್ಪಡುವ ರೀತಿಯ ಚೆಸ್ ಮಣೆ, ಕಾಯಿಗಳು ಮತ್ತು ಗಡಿಯಾರವನ್ನು ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಕಾಣಬಹುದು. ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯವಾಗಿ ಈ ಆಟದ ಅಧಿಕೃತ ಉಸ್ತುವಾರಿ ನಡೆಸುವ ಸಂಸ್ಥೆ ಫಿಡೆ (FIDE). ವಿವಿಧ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಸಹ ಅನೇಕ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿವೆ.
✶ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಚೆಸ್ :
ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಅತ್ಯಂತ ಸಮರ್ಥವಾಗಿ ಚದುರಂಗವನ್ನು ಆಡಬಲ್ಲ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ತಂತ್ರಾಂಶಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸಲಾಗಿದೆ. 80ರ ದಶಕದವರೆಗೂ ಕೇವಲ ಕುತೂಹಲವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದ್ದ ಇಂಥ ತಂತ್ರಾಂಶಗಳು, ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಚೆಸ್ ಆಟಗಾರರನ್ನು ಪಂದ್ಯಾವಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಸೋಲಿಸುವಷ್ಟು ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಪಡೆದಿವೆ.
✶ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಆಟಗಾರರು :
ಚದುರಂಗದಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಆಟಗಾರರೆಂದರೆ ವಿಶ್ವನಾಥನ್ ಆನಂದ್. ಇತರ ಕೆಲವು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಭಾರತೀಯ ಆಟಗಾರರೆಂದರೆ ಮೀರ್ ಸುಲ್ತಾನ್ ಖಾನ್, ಪ್ರವೀಣ್ ತಿಪ್ಸೆ, ದಿಬ್ಯೇಂದು ಬರುವಾ, ಅಭಿಜಿತ್ ಕುಂಟೆ, ಕೃಷ್ಣನ್ ಶಶಿಕಿರಣ್, ಪೆಂಡ್ಯಾಲ ಹರಿಕೃಷ್ಣ, ವಿಜಯಲಕ್ಷ್ಮಿ, ಸ್ವಾತಿ ಘಾಟೆ, ಭಾಗ್ಯಶ್ರಿ ತಿಪ್ಸೆ ಇತ್ಯಾದಿ. ಪ್ರಪಂಚದ ಕೆಲ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಆಟಗಾರರಲ್ಲಿ ಕೆಲವರೆಂದರೆ ಪಾಲ್ ಮಾರ್ಫಿ (1837 – 1884), ವಿಲಹೆಲ್ಮ್ ಸ್ಟೀನಿಟ್ಜ್ (1836 – 1900), ಹೋಸೆ ರಾವುಲ್ ಕಾಪಾಬ್ಲಾಂಕಾ (1888 – 1942), ಬಾಬಿ ಫಿಷರ್, ಅನತೋಲಿ ಕಾರ್ಪೋವ್, ಗ್ಯಾರಿ ಕ್ಯಾಸ್ಪರೋವ್, ವ್ಲಾಡಿಮಿರ್ ಕ್ರಾಮ್ನಿಕ್, ಬೋರಿಸ್ ಗೆಲ್ಫಾಂಡ್, ಮೊದಲಾದವರು.
✶ ಚದುರಂಗದ ಬಗ್ಗೆ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಉಲ್ಲೇಖಗಳು :
“ಚೆಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಜ್ಞಾನವು ಬಹಳ ಕ್ಷಣಿಕವಾದ ವಿಷಯ.” (In chess, knowledge is a very transient thing) – ವಿಶ್ವನಾಥನ್ ಆನಂದ್
“ಚೆಸ್ ಪುರುಷರನ್ನು ಬುದ್ಧಿವಂತರನ್ನಾಗಿ ಮತ್ತು ಸ್ಪಷ್ಟ ದೃಷ್ಟಿ ಹೊಂದಿರುವವರನ್ನಾಗಿ ಮಾಡುತ್ತದೆ.” (Chess makes men wiser and clear-sighted) – ವ್ಲಾಡಿಮಿರ್ ಪುಟಿನ್
“ಚೆಸ್ ಮನಸ್ಸಿನ ವ್ಯಾಯಾಮ ಶಾಲೆ.” (Chess is the gymnasium of the mind) – ಬ್ಲೇಸ್ ಪ್ಯಾಸ್ಕಲ್
“ಚೆಸ್‌ನ ಸೌಂದರ್ಯವೆಂದರೆ ಅದು ಏನು ಬೇಕಾದರೂ ಆಗಬಹುದು. (The beauty of chess is it can be whatever it wants to be)” – ಅನಾಮಧೇಯ
